Φειδίας
Ο κορυφαίος αυτός δημιουργός κατάγονταν από την Αθήνα και δάσκαλοί του λέγεται πως ήταν ο Ηγίας που εργάστηκε στην Αθήνα η ο Αγελάδας από το Άργος. Ότι ο Περικλής συμβολίζει για την αθηναϊκή δημοκρατία συμβολίζει και ο Φειδίας για την κλασική τέχνη. Πνεύμα μεγαλοφυές, σφραγίζει με το έργο του όχι μόνο την εποχή του αλλά και τις επόμενες γενιές. Το έργο του είναι φορέας των πιο υψηλών πολιτικών, πνευματικών και θρησκευτικών ιδεών, σε αυτό αντικατοπτρίζεται η πολιτεία στην πιο ισορροπημένη της μορφή, ο άνθρωπος υπεύθυνος και ελεύθερος, η θεότητα σε μια διάσταση ασύλληπτη, υπερβατική.Ανάμεσα στα έργα του ξεχωρίζουν τα δυο χρυσαλεφάντινά του: το άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου που τοποθετήθηκε στον Παρθενώνα το 438 π.Χ και το άγαλμα του Ολυμπίου Διός, το οποίο τοποθετήθηκε στον ναό της Ολυμπίας γύρω στο 430 π.Χ.
Με το επιβλητικό τους ύψος (τόσο η Αθηνά όσο και ο Δίας είχαν ύψος περίπου 12 μέτρα) και τις μεγάλες τους διαστάσεις προκαλούσαν δέος στους πιστούς. Δυστυχώς κανένα τους δεν έχει διασωθεί μέχρι τις μέρες μας, το άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου λέγεται ότι μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η ανακάλυψη ωστόσο του εργαστηρίου όπου ο Φειδίας επεξεργάστηκε το άγαλμα του Διός, μας έμαθε ορισμένα πράγματα για την τεχνική με την οποία ο Φειδίας κατασκεύαζε τα έργα του. Οι διαστάσεις του εργαστηρίου ταιριάζουν στο μέγεθος με τις διαστάσεις του εσωτερικού του ναού όπου τοποθετούσαν το άγαλμα και σίγουρα το άγαλμα πρέπει να είχε στηθεί εκεί πριν επανασυναρμολογηθεί στο ναό.
Οι αρχαιολόγοι ταυτίζουν σε ρωμαϊκά αντίγραφα τα πρωτότυπα έργα του. Τέτοια θεωρούνται ο Ερμής Ludovisi, o Απόλλων του Κassel και η Αθηνά Λημνία. Το μέγεθος της προσωπικότητάς του το προσεγγίζουμε από τις μεγαλειώδεις γλυπτικές του συνθέσεις στον Παρθενώνα. Για να τις δημιουργήσει εργάστηκε 15 χρόνια, από το 447όταν άρχισαν οι εργασίες στις μετόπες μέχρι και το 432 περίπου, όταν ολοκληρώθηκαν και τα εναέτια γλυπτά. Στόλισε με αγάλματα και τις 92 μετόπες του Παρθενώνα, βρήκε μια θέση για τη ζωφόρο στο δωρικό ναό, κάτι που πριν από τον Φειδία ήταν αδιανόητο να πραγματωθεί.
Ουσιαστικά, ο Φειδίας είναι ο δημιουργός του πλέον μεγαλόπνοου έργου της ελληνικής πλαστικής. Είναι βέβαια αδιανόητο, ο Φειδίας να εκτέλεσε μόνος του τις πολυπρόσωπες αυτές συνθέσεις με τους εκατοντάδες θεούς, ήρωες, ανθρώπους και ζώα. Είναι ωστόσο πέρα από σίγουρο ότι στον Φειδία χρωστούμε την γενική σύλληψη για ένα τόσο ανυπέρβλητο έργο, ολόκληρη την σχεδίαση των συνθέσεων αυτών και βέβαια, την εκτέλεση ορισμένων εξ αυτών. Στις μετόπες αναπαρίστανται 4 μυθολογικά θέματα: η Αμαζονομαχία, η Γιγαντομαχία, η Κενταυρομαχία και η Ιλίου Πέρσις. Στα αετώματα η σύλληψη είναι πιο πρωτότυπη, στο ανατολικό αναπαρίσταται η γέννηση της Αθηνάς, ενώ στο δυτικό η διαμάχη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για το ποιος θα είναι ο πολιούχος θεός της Αθήνας. Πρωτότυπη, αν όχι επαναστατική, είναι η θεματική απόδοση της ζωφόρου.
Πρόκειται για ένα θέμα απροσδόκητο στα χρονικά, δεδομένου ότι αυτό αποτελεί μια νέα πνευματική στάση απέναντι στην παράδοση, τόσο την θρησκευτική όσο και την καλλιτεχνική, που ταυτίζεται με ότι εκφράζει ο Περικλής στον “Eπιτάφιό” του. Οι παλιοί μύθοι της Αθήνας αντικαθίστανται τώρα στη ζωφόρο από την εορταστική πομπή των Παναθηναίων ο αθηναϊκός λαός στη μεγαλύτερή του ακμή, με όλα τα κύρια χαρακτηριστικά που τον διέπουν: την ευσέβεια και τη χαρά, την σεμνότητα και την περηφάνεια, την πειθαρχεία αλλά και την ελευθερία. Το όραμα του Φειδία για την αθηναϊκή δημοκρατία ξεδιπλώνεται τώρα μπροστά στα μάτια των θεατών σε μια επιβλητική ζωφόρο μήκους 160 μέτρων. Πρώτα από όλα τα γλυπτά εκτελέσθηκαν οι μετόπες και μετά η ζωφόρος.
Στο έργο του συνυπάρχουν το δέος που προκαλεί η αισχύλεια θρησκευτικότητα, περισσότερο όμως τώρα γαληνεμένη, με το φως και τη λάμψη της σοφόκλειας φιλότητας. Στην σύνθεση και επεξεργασία των εναέτιων γλυπτών η απόδοση είναι θεόπνευστη. Ποτέ πριν και μετά ένας τόσο κλειστός χώρος, όπως είναι τα αετώματα, δεν κατόρθωσε να “φιλοξενήσει” τέτοιες συνθέσεις σε μια διάσταση άνεσης και ολβιότητας, μέσα από τις οποίες να αναδεικνύεται η δύναμη και η μεγαλοπρέπεια των θεών.
